Emerytura pomostowa na szczególnych zasadach

Pracownicy wykonujący niektóre prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienione w nowych wykazach prac mają możliwość uzyskania emerytury pomostowej na szczególnych zasadach (zgodnie z art. 5-10 ustawy).

Emerytura pomostowa na podstawie tych przepisów przysługuje na ogół w niższym wieku emerytalnym niż 55 lat dla kobiet lub 60 lat dla mężczyzn, a niekiedy również mimo posiadania niższego niż 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Z drugiej strony przepisy wymagają w niektórych przypadkach uzyskania orzeczenia o niezdolności do wykonywania pracy w danym zawodzie. Taki wymóg obowiązuje pracowników lotnictwa, hutników, a także maszynistów pojazdów trakcyjnych.

Należy również podkreślić, że ustalając okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymagany do przyznania emerytury pomostowej na szczególnych zasadach, ZUS może uwzględnić tylko okresy pracy wymienionej w odpowiednich punktach nowych wykazów prac, wskazanych w określonym przepisie stanowiącym podstawę przyznania takiej emerytury. Nie mogą więc być uwzględnione okresy pracy wymienionej w innych punktach załącznika nr 1 lub 2 do ustawy, a także okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienionej w starych wykazach prac.

Odrębne warunki uzyskania emerytury pomostowej na szczególnych zasadach, w zależności od rodzaju pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przedstawia tabela, którą zamieściliśmy poniżej.

Wszystkie osoby, które chcą uzyskać emeryturę pomostową na szczególnych zasadach, oprócz spełnienia dodatkowych warunków wymienionych w tabeli muszą również:

• posiadać okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
• przed 1 stycznia 1999 r. wykonywać pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienioną w starych lub w nowych wykazach prac,
• po 31 grudnia 2008 r. wykonywać pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienioną w odpowiednich punktach nowych wykazów prac wskazanych w określonym przepisie stanowiącym podstawę przyznania emerytury pomostowej na szczególnych zasadach,
• rozwiązać stosunek (stosunki) pracy.

Ustalając, czy warunki te zostały spełnione, organ rentowy stosuje takie same zasady, jak przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej na ogólnych zasadach. Osoby, które nie spełniają jednego z warunków wymaganych do przyznania emerytury pomostowej na szczególnych zasadach (np. mają zbyt krótki okres pracy wskazanej w odpowiednich przepisach lub nie uzyskały orzeczenia stwierdzającego niezdolność do wykonywania określonej pracy), mogą nabyć prawo do emerytury pomostowej na ogólnych zasadach, o ile spełniają warunki wymagane do przyznania tej emerytury.

Przykład:
Ubezpieczony (urodzony w marcu 1954 r.) pracował przez 9 lat (w latach 1994-2002) w przemyśle chemicznym, przy pracach wymienionych w wykazie A rozporządzenia. Od 1 stycznia 2003 r. podjął zatrudnienie w firmie zajmującej się usuwaniem azbestu (praca wymieniona w punkcie 32 załącznika nr 1 do ustawy jako praca w szczególnych warunkach) i zatrudnienie to kontynuuje do dnia dzisiejszego. Zainteresowany nie będzie mógł przejść na emeryturę pomostową w wieku 55 lat przewidzianym dla osób wykonujących taką pracę, gdyż do wymaganych 10 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach ZUS nie zaliczy pracy wymienionej w starych wykazach. Okresy te zostaną natomiast zsumowane przy ustalaniu uprawnień do emerytury pomostowej na ogólnych zasadach, a więc przysługującej w wieku emerytalnym wynoszącym dla mężczyzn 60 lat.

Dodatkowe warunki uzyskania emerytury pomostowej na szczególnych zasadach w zależności od rodzaju pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze:

Rodzaj pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze	Odrębne warunki uzyskania emerytury pomostowej na szczególnych zasadach
Prace w powietrzu wykonywane na statkach powietrznych przez personel pokładowy oraz prace pilotów statków powietrznych (pilot, instruktor).	— osiągnięcie wieku wynoszącego co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn; — udowodnienie zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze na statkach powietrznych w wymiarze co najmniej 15 lat; — uzyskanie orzeczenia o niezdolności do wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze na statkach powietrznych, w rozumieniu art. 105-107 ustawy z 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze;
Prace w morskich portach handlowych oraz przedsiębiorstwach pomocniczych działających na rzecz tych portów, zwanych „portami morskimi” (tj. prace fizyczne ciężkie bezpośrednio przy przeładunku w ładowniach statku oraz prace operatorów żurawi wieżowych, do obsługi których są wymagane uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne oraz dźwignic portowych lub stoczniowych).	— osiągnięcie wieku wynoszącego co najmniej 55 lat; — udowodnienie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w portach morskich w wymiarze co najmniej 15 lat;
Prace bezpośrednio przy zalewaniu form odlewniczych, transportowaniu naczyń odlewniczych z płynnym, rozgrzanym materiałem (żeliwo, staliwo, metale nieżelazne i ich stopy). Prace bezpośrednio przy ręcznej obróbce wykańczającej odlewy: usuwanie elementów układu wlewowego, ścinanie, szlifowanie powierzchni odlewów oraz ich malowanie na gorąco. Prace bezpośrednio przy obsłudze wielkich pieców oraz pieców stalowniczych lub odlewniczych. Prace murarskie bezpośrednio w piecach hutniczych, odlewniczych, bateriach koksowniczych oraz w piecach do produkcji materiałów ceramicznych. Prace bezpośrednio przy ręcznym zestawianiu surowców lub ręcznym formowaniu wyrobów szklanych w hutnictwie szkła. Prace bezpośrednio przy kuciu ręcznym w kuźniach. Prace bezpośrednio przy obsłudze agregatów i urządzeń do produkcji metali nieżelaznych. Prace bezpośrednio przy obsłudze ciągów walcowniczych: przygotowanie, dozorowanie pracy walców lub samotoków, ingerencja przy wypadaniu i zaklinowaniu materiałów. Prace przy obsłudze dźwignic bezpośrednio przy wytapianiu surówki, stopów żelaza lub metali nieżelaznych.	— osiągnięcie wieku wynoszącego co najmniej 55 lat; — udowodnienie okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach w hutnictwie wynoszącego co najmniej 15 lat; — uzyskanie orzeczenia lekarza medycyny pracy o niezdolności do wykonywania prac w szczególnych warunkach w hutnictwie;
Prace nurka lub kesoniarza, prace w komorach hiperbarycznych. Prace rybaków morskich. Prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem.	— osiągnięcie wieku wynoszącego co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn; — udowodnienie okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach (przy pracach wymienionych obok), wynoszącego co najmniej 10 lat;
Prace maszynistów pojazdów trakcyjnych (maszynista pojazdów trakcyjnych, maszynista instruktor, maszynista zakładowy, maszynista wieloczynnościowych i ciężkich maszyn do kolejowych robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej, kierowca lokomotywy spalinowej o mocy do 300 KM, pomocnik maszynisty pojazdów trakcyjnych) i kierowników pociągów.	— osiągnięcie wieku wynoszącego co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn; — udowodnienie okresu zatrudnienia jako maszynista pojazdów trakcyjnych, wynoszącego co najmniej 15 lat; — uzyskanie orzeczenia lekarza medycyny pracy o niezdolności do wykonywania prac jako maszynista pojazdów trakcyjnych;
Prace w charakterze członka zawodowych ekip ratownictwa górskiego.	— osiągnięcie wieku wynoszącego co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn; — udowodnienie okresu pracy jako członek zawodowych ekip ratownictwa górskiego, wynoszącego co najmniej 10 lat.

Waldemar Grzegorczyk, ZUS